گفتگوی تفصیلی با دکتر سید محمد رضا بهشتی(بخش دوم)/ قانون اساسی نتیجه تجربیات شهید بهشتی

کلثوم دلیران- در سال ۱۳۹۵ با “سید محمد رضا بهشتی” فرزند ارشد شهید “بهشتی” مصاحبه ای مفصل از بنده در روزنامه عصر اقتصاد به چاپ رسید که در آن به موضوعاتی پیرامون دیدگاه های نظری و عملی بهشتی در مسائل اقتصادی، قانون اساسی نتیجه تجربیات شهید بهشتی و مشرب مالی بهشتی در زندگی شخصی پرداخته شد. با اجازه دکتر سید محمد رضا بهشتی این مصاحبه بازخوانی شده و به دلیل طولانی بودن آن در سه بخش در سایت “روزهای بروجرد” به سمع و نظر علاقه مندان خواهد رسید. پیش تر بخش نخست منتشر شد و اکنون بخش دوم این گفتگو را می خوانید.

بخش نخست گفتگو با دکتر محمدرضا بهشتی اینجا بخوانید

اشاره شما به این بود که گرچه انقلاب داشت به سمت پیروزی می رفت اما معلوم بود شهید بهشتی از قبل و پیشتر از آن خود را برای این پیروزی آماده کرده بود؟ در این خصوص نظرتون چیست؟

از شهریور این توان وجود داشت ولی چون جزء معدود افرادی بود که می توانست قبل از پیروزی انقلاب را پیش بینی می کرد با پیروزی انقلاب تلاش کرد این وضعیتی که پیش آمده خیلی غیر مترقبه بتواند حهت دهی کند که یک ساماندهی در کشور انجام شود در این جهت خیلی کار قابل ملاحظه ای انجام شد. قبل از اینکه حوادث جمع شده باشد و فردی در یک جریانی که در این لحظه بزنگاه تاریخی همچین نقشی را ایفا کند.

قانون اساسی نتیجه تجربیات شهید بهشتی

در رابطه با قانون اساسی هم این را بگویم که با فاصله بسیار زیادی بعد از پیروزی انقلاب جمعی می آیند می نشینند و از شهید بهشتی می خواهند که اجازه بدهید قانون اساسی بنویسیم. این یک پدیده عجیبی است. اولا، ظرف دو سه دهه ای که کشور پشت سر گذاشته هیچ وقت نشده که افراد بنشینند دور یکدیگر و یک تبادل نظری، اجرایی و عملی کنند. تا حالا پیش نیامده است. اصلا بلد نبودیم با یکدیگر حرف بزنیم.

الان هم بلد نیستیم با یکدیگر حرف بزنیم خیلی عجیب است اولین فرصتی است برای اینکه در سطح کشوری افراد حرف بزنند ترکیب هم ترکیب عجیبی است همین که بتوانند با یکدیگر هم سخن شوند چیزی شبیه اعجاز است بدتر از اینها ننشستند جایی که فقط بنشیند بحث نظری و اجتماعی کنند بعضی از افراد فقط منتظرند که از این جلسات چه مطلبی در می آید یک دستوری، سند وفاقی و میثاق ملی برای شکل دهی به نظام اجتماعی. این مساله عجیبی است.

اینکه اصلا ظرف سه ماه چیزی بیرون امد از آن در تعجبم و اینکه توانست بر اساس آن کشورها شکل بگیرد نفس اینکه این واقعیت شکل گرفت من در تعجبم و معتقدم اگر همان موقع این کار انجام می شد؟ معلوم نیست که در جامعه همچین اتفاق نظری رخ می داد. آن موقع به لحاظ مباحث نظری تلاش بر این بود که سنت اسلامی و از یک طرف جهان مدرن شکل گرفته لزوما با هم ایجاد شده اما از آن موقع به بعد چه تاملاتی در مغرب زمین در دنیای پست مدرن مورد سوال قرار می گیرد. اگر امروزه بخواهیم در کشور چنین کاری انجام شود کار مقدوری است؟ واقعا نمی دانم. چون در حال حاضر این مشخص نیست سر مباحث کوچک تری به گفت و گویی یکسان برسیم یا خیر.

در حقیقت خود ماجرای مجلس خبرگان با تمام نقاط قوت یک پدیده ای است که این پدیده یک تجربه کاملا جدید شرایط در اجتماع ما بشمار می اید. بعضی ها معتقدند که این افراد تا چه میزان می توانند بر قانون اساسی احاطه داشته باشند.

نسبت به ان زمانی که افرادی که در آن حضور پیدا کرده بودند. کسانی بود که با سابقه انقلابیشان ادمهای صاحب وزن بودند که در همان عرصه ای معلوم نیست ما افرادی را پیدا کنیم. ممکن است تک افرادی باشند که کارهای جالب تری انجام داده باشند ولی یک مجموعه به نسبت این کار سخت است. دیگر پیدا نمی شود و اداره کردنش مشکل است.

آن موقع ۳۵ قانون اساسی را ترجمه کرده و به مجلس خبرگان تحویل داده ایم و برای کمیسیون ها قسمت های مربوطه را از طرف هیآت رئیسه می فرستادند که اینها مطرح است. پس اینطور نیست که برخی فکر کنند عده ای فی البداهه نشسته و انجام دادند. حیف که ما صورت جلسات کمیسیون ها را ضعیف تلقی کردیم در صورتی که بهترین نکات صورت گرفته در کمیسیون ها بوده است و این بخاطر نقطه ضعف تشکیلات ماست که نتوانستیم همه را ثبت و ضبط کنیم و به عنوان یک میراث در اختیار مردم قرار بدهیم.

اینکه شهید بهشتی توانست در جایگاه نایب رئیس این مجلس که بیشترین جلسات را هم اداره می کرد، می توانست چیزی در بیاورد یعنی حداقل مطالبی روی کاغذ بیاید ‌که بعد از این گفت و گو ها به متن قانون اساسی تبدیل و در نهایت تصویب شود این یک کار بسیار بزرگی است که به داشتن تجربه های قبل بر می گردد اگر تجربیات مرحوم بهشتی در ایران و قبل از آن نبود و اگر این تجربه ها جمع آوری نمی شد معلوم نبود که بتواند کارآمدی خود را نشان دهد.

مشرب مالی بهشتی در زندگی شخصی

مختصات رفتارهای مالی شهید بهشتی را به طور اجمال چگونه بیان می کنید؟ می خواهیم بدانیم مشرب مالی شهید بهشتی در زندگی و حتی در برخورد با دوستان و همکارانش در حزب و سازمانهایی که ایشان مستقیم اداره می کرد، چگونه بود؟ چه روش هایی را برای جلوگیری از بروز فساد در سیستم های مدیریتی دنبال می کرد؟

شهید بهشتی از آغاز جوانی تلاش کرده اند که روی پای خودش بایستد پدری داشتن نیک طبع تا وقتی وارد فرهنگ شدند ایشان در قید حیات بودند. مادر بزرگم نقل می کرد که به پدر ایشان گفتم:”آقا مقدار پولی که برای سید محمد میفرستید کم است”. پدربزرگم در جواب می گوید:”اگر محمد اهل درس باشد که این مقدار پول کافی است اگر هم اهل درس خواندن نباشد که باز هم همین میزان کافی است”.

این نکته را هم بگویم که مرحوم بهشتی تا زمانی که در اصفهان و قم بودند مطلقا شهریه نگرفتند و به هیچ وجه وجوهات را در زندگیشان مصرف نکردند. بعد از شهادت ایشان دو بسته داخل کمد بود که روی آنها اسم نوشته بود با مبلغ که باید کجا برود و ما هم دادیم رفت. زمانی هم که وارد آموزش و پرورش شدند قیودی برای خودشان داشتند.

شهید بهشتی می گفت:”وقتی وارد این لباس شدیم بخاطر این کارمان دیگر نباید ما به ازاء مالی دریافت کنیم چون وظیفه ما است نمی توانیم بخاطرش حقوق بگیریم”. بعد از آن معلم انگلیسی شدن ایشان در قم خیلی صدا کرد. آن موقع فارسی نویسی بی سوادی تلقی می شد. شهید بهشتی در پایه گذاری نوع رابطه اقتصادی مالی با نوع شغلی که دارد قیودی داشت کارشناس بود بعدها در آموزش و پرورش در سال ۵۴ یا ۵۵ بود ایشان بازنشسته شد.

ایشان معتقد به یک خانواده معتدل بود و تلاش می کرد یک زندگی به سمت خوب برای خانواده فراهم کند. در عین اینکه بر داشتن زندگی خوب اصرار داشت اما جدی بود و هر چی بنا کرد مال خودش بود. دقت ایشان بلحاظ مالی نه فقط در مورد خودش بلکه در مورد همکاران هم بدین گونه بود. در این خصوص مجموعه ای از نامه ها که بین ایشان و محمد شبستری رد و بدل شده که خیلی خواندنی است.

نا گفته نماند که ریاضی شهید بهشتی خیلی خوب بود زمانی که از آلمان به ایران برگشتم ایشان در طول سه ماه توانست به من و خواهرم که بزرگتر از من بود فیزیک، ریاضی و هندسه درس بدهد و من مافات را جبران کنم. ایشان در مسائل مالی هم دقیق بود نوع رابطه ایشان با افراد با حساب بود.

ادامه دارد…