کتابی از قرن پنجم درباره علم اخلاق نظری و تهذیب نفس به تصحیح غلامرضا شمسی منتشر شد

طبق نوشته شمسی، کتاب حاضر مبتنی بر چهار بخش اصلی است. دیباچه مترجم در ۲۶ صفحه، ترجمه دیباچه راغب در هفت صفحه و فصول هفت‌گانه کتاب در ۶۸۳ صفحه و موخره‌ای با عنوان «خلخال» در ۸۰ صفحه ساختار اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد.

کتاب «کُنوز الوَدیعة مِن رموزِ الذّریعة» دارای هفت فصل، ۳ نمط، تعلیقات و نمایه است. فصل نخست «در (بیان) احوال انسان و قوا و فضیلت و اخلاق او» نام دارد. این فصل شامل ۳۵ باب است. ابواب این فصل درباره ماهیت انسان، تعاون و فضلیت‌های انسانی بحث می‌کند. همچنین منازعات هوی و هوس، اختلاف بین آدم در اخلاق، بیان فضایل توفیقی و نفسانی و نیز بیان عادت الهی در تهذیب اخلاق جمعی از جمله موضوعات مطرح شده در فصل نخست است.

در فصل دوم که «در (بیان) عقل و نطق و متعلقات و اضداد آن» نام دارد، خوانندگان با چهل و چهار باب حول  فضیلت عقل، انواع عقل، جلالت عقل، شرف علم و توابع عقل آشنا می‌شوند. بیان احوال انسان در افادات، در بیان خلاف میان بنی‌آدم در مذاهب و ادیان، در بیان غیبت و نمیمت، کلام مستقبح، مزاح و ضحک از جمله موضوعاتی است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به آنها جذاب باشد.
 

فصل پایانی کتاب کُنوز الوَدیعة مِن رموزِ الذّریعة «در (بیان) آنچه متعلق به قوای شهوی باشد» نام دارد. پانزده باب این فصل دربرگیرنده موضوعاتی مانند حیا، همت، وفا و غدر، مشاورت، تواضع و کِبر است.

فصل‌های چهارم تا هفتم و نیز نمط‌ها و تعلیقات در جلد دوم اثر قرار دارند. «در (بیان) آنچه منوط و متعلق به قوای غضبی است» عنوان فصل چهارم است. دوازده باب در این فصل به غضب، صبر و انواع آن، شجاعت، فزع و جزع، مداوات غم و ازالت خوف، سرور و فرح و نیز تر و توبه، حلم و عفو اختصاص یافته است.

«در (بیان) عدالت و ظلم و محبت و بغض» عنوان فصل پنجم است. سیزده باب از این فصل خوانندگان را با مفاهیم ترک عدالت، ظلم، ماهیت محبت و فضیلت صداقت آشنا می‌کند. در ادامه این کتاب و در فصل ششم، «در (بیان) آنچه تعلق به صناعات و مکاسب و انفاق و جود و بخل ‌دارد»، با بیست و دو باب به مدح سعی و مذمت کسل، مدح مال و مذمت آن، حرمان عاقل و انجاح جاهل پرداخته شده است.

فصل پایانی کتاب «کُنوزالوَدیعة مِن رموزِ الذّریعة» «در ذکر اعمال» نام دارد. شش باب این فصل در تلاش است تا خوانندگان را با انواع افعال، انواع صناعات، افعال ارادی و غیرارادی آشنا کند.

پس از آن تعلیقات این کتاب در صفحات ۸۱۳ تا ۹۵۶ ترتیب یافته است. بخش پایانی نیز مشتمل بر نمایه‌های آیات، احادیث، عبارات عربی، اصطلاحات، اعلام، اشعار فارسی و عربی، عبارات دعایی و واژگان و ترکیبات. سپس منابع کتاب آمده که در صفحه ۱۱۳۱ صورت اتمام پذیرفته است.

کتاب «کُنوز الوَدیعة مِن رموزِ الذّریعة» در دو جلد با بهای ۲۲۱۰۰۰ تومان با جلد سخت از سوی موسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.