اخبار جهان
رئالیسم غم‌انگیز خاورمیانه/ آیا ایران در بحران افغانستان طرف طالبان را انتخاب کرده؟
از ابتدای ماه می و با آغاز روند خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، سایه طالبان بر سر کابل سنگینی می‌کند و این کشور در آستانه یک جنگ داخلی قرار گرفته است، ایران در این درگیری قرار است در کدام سو قرار بگیرد؟
روزهای بروجرد- روند خروج آمریکا از افغانستان با یکی از سریع‌ترین پیشروی‌های طالبان در خاک این کشور مصادف شده است. شهر‌ها و مناطق افغانستان یکی پس از دیگری به دست طالبان فتح می‌شوند و تا امروز بیش از یک سوم خاک این کشور تحت کنترل این گروه قرار گرفته است. یکی از فرماندهان طالبان در ولایت غزنی به ان بی سی آمریکا گفته او و شبه نظامیان همراهش از سرعت قابل توجه پیشروی‌هایشان در مناطق مختلف افغانستان حیرت کرده‌اند و به طور عمدی دستور داده‌اند که سرعت پیشروی‌ها کم شود تا مبادا حساسیت آمریکا و جامعه بین‌المللی برانگیخته شود.
به گزارش رویداد۲۴، دو روز پیش آخرین سرباز آمریکایی پایگاه هوایی بگرام را ترک کرد تا آمریکا به دو دهه حضور در افغانستان پایان دهد. خروج آمریکا از افغانستان همزمان با شرایطی شده که به زعم مقامات اطلاعاتی آمریکا شاید ظرف شش ماه به سقوط دولت کابل منجر شود. ماه گذشته اشرف غنی سفری به واشنگتن داشت و در این سفر وضعیت کشورش را با «سال ۱۸۶۱» آمریکا مقایسه کرد. تاریخی که به آغاز جنگ داخلی آمریکا اشاره داشت.
آستین میلر فرمانده عملیات نظامی در افغانستان به رهبری آمریکا این فرضیه غنی را تایید کرده و روز سه‌شنبه هفته گذشته در یک کنفرانس خبری گفت مطمئنا با ادامه این وضعیت جنگ داخلی در این کشور متصور است. این مساله باید مایه نگرانی همه جهان باشد.
طالبان جنگ داخلی را به افغانستان برمی‌گرداند؟
طالبانی که یک زمان عامل ورود آمریکا به منطقه بود، امروز در حال احیا شدن در افغانستان است به طوری که گفته میشود ظهور مجدد آن در قالب یک دولت مایه نگرانی برای جهان خواهد بود. طالبان از سال ۲۰۱۸ به یک موجودیت پذیرفته شده تبدیل شده است.
از سال ۲۰۱۸ دولت ترامپ مذاکرات صلح با افغانستان را آغاز کرد. دوطرف در مذاکراتی تحت عنوان مذاکرات صلح دوحه دور هم نشستند و این نشست‌ها منجر به نهایی شدن تصمیم آمریکا به خروج از افغانستان در ازای عدم حمله نیرو‌های طالبان به نیرو‌های آمریکایی شد. به گزارش یاهو نیوز، یکی دیگر از وعده‌هایی که در جریان این نشست‌ها داده شد این بود که القاعده و دیگر گروه‌های شبه نظامی تحت کنترل آن‌ها اجازه اجرای عملیات در خاک افغانستان را نداشته باشند.
گروه طالبان اوایل دهه ۱۹۹۰ در شمال پاکستان و در نتیجه خروج نیرو‌های شوروی از افغانستان پا به عرصه ظهور گذاشت. این باور وجود دارد که جنبش پشتون پیش از این در مدرسه‌های مورد حمایت عربستان شکل گرفته بودند و عملا این مدارس زمینه ساز ظهور طالبان بوده‌اند.
ساختار قدرت در طالبان به شرح زیر است:
با ظهور طالبان از جنوب غربی افغانستان، نفوذ این گروه به سرعت به سایر مناطق تسری پیدا کرد. در سال ۱۹۹۵ این گروه ولایت هرات را اشغال کرد و با ایران هم مرز شد. یک سال بعد کابل به دست طالبان سقوط کرد و دولت رئیس جمهور برهان‌الدین ربانی که از پدران موسس مجاهدین افغان در مقابله با شوروی بود سرنگون شد. سال ۱۹۹۸ طالبان کنترل ۹۰ درصد سرزمین‌های افغانستان را در دست داشت. پاکستان به همراه عربستان سعودی و امارات اولین کشور‌هایی بودند که دولت طالبان در افغانستان را به رسمیت شناختند.
توجه جهان زمانی به این گروه جلب شد که حادثه ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاد. این حادثه زمینه‌ساز ورود آمریکا به خاک افغانستان شد. آمریکایی که در ژانویه ۱۹۸۹ و دو هفته قبل از خروج نیرو‌های شوروی از خاک افغانستان سفارتش را در کابل تعطیل کرده بود یک بار دیگر در اکتبر ۲۰۰۱ به همراه نیرو‌های نظامی‌اش به خاک این کشور بازگشت. هفته اول دسامبر رژیم طالبان به دست آمریکایی‌ها سقوط کرد.
طالبان و ایران ؛ در منطقه چه خبر است؟
در این دو دهه طالبان کارشکنی‌ها و جنایات زیادی مرتکب شد اما هیچ وقت به اندازه امروز به بازگشت به قدرت سیاسی نزدیک نبوده است. درصورت تبدیل طالبان به یک قدرت مستقر در افغانستان رابطه این گروه با ایران اهمیت دو چندانی پیدا خواهد کرد.
ایران و طالبان به واسطه حمایت هر یک از این دو از یکی از بلوک‌های مذهبی اسلام همواره شکرآب بوده است. ایران به سرکردگی بلوک شیعه و طالبان به عنوان یک گروه اهل تسنن ضد شیعه همواره تضاد ایدئولوژیک داشته‌اند. سال‌ها قرارگیری طالبان بر قدرت در افغانستان نتیجه‌ای جز ورود میلیون‌ها پناهجوی افغان به ایران که عمدتا از هزازه‌های شیعه بوده اند نداشته.
اگوست ۱۹۹۸ صد‌ها نیروی طالبان توسط نیرو‌های ائتلاف شمال که جبهه متحد ضد طالبان مورد حمایت ایران بودند در مزارشریف کشته شدند. طالبان در انتقام از این اقدام شهر را تسخیر کرد و هزاران شهروند هزاره مزار شریف و ۱۱ دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی را به شهادت رساندند. در پی کشتار دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف در تابستان ۱۹۹۸ ایران و طالبان تا آستانه یک جنگ تمام عیار هم رفتند.
دشمنی ایران و طالبان به حدی بالا گرفت که ایران و آمریکا را حول محور دشمنی با طالبان به هم نزدیک کرد. با وجود این تضاد ایدئولوژیک شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران سیاست واقع گرایی را در قبال طالبان در پیش گرفت.
روند همکاری‌های نزدیک میان ایران و آمریکا در ماه‌های نخست پس از سقوط طالبان هم ادامه پیدا کرد. اما سخنرانی جرج بوش در ۲۹ ژانویه ۲۰۰۲ که در آن از ایران در کنار عراق و کره‌شمالی به عنوان جزیی از “محور شرارت” نام برد همه چیز را زیر و رو کرد.
برخی رسانه‌های غربی مدعی‌اند که ایران و طالبان در برخی پروژه‌های مرزی همکاری‌های داشته‌اند. از جمله این پروژه‌ها، خرابکاری‌هایی است که طالبان علیه تاسیسات آبی افغانستان انجام داده است. دو روز هریرود و هلمند از افغانستان وارد ایران می‌شوند و برنامه‌های دولت افغانستان برای هدایت این آب‌ها، استان‌های مرزی ایران در پایین دست رودخانه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از این برنامه‌ها ساخت و بهره‌برداری از سد کمال خان بر روی رودخانه هلمند است. برخی رسانه‌های غربی مدعی‌اند که ایران با حمایت مالی از طالبان بار‌ها در اجرای پروژ‌های آبی دولت افغانستان که بر میزان آب ورودی به ایران تاثیر می‌گذارد اختلال ایجاد کرده است.
اواخر سال ۲۰۱۶ کشته شدن ملا اختر منصور رهبر طالبان در مرز ایران و پاکستان توسط پهپاد‌های آمریکایی به سند جدیدی برای ادعای رسانه‌های غربی مبنی بر وجود رابطه قوی میان ایران و طالبان تبدیل شد. اگرچه ایران هرگز وجود چنین رابطه‌ای با طالبان را به رسمیت نشناخته، اما لازم به ذکر است که طالبان هیچ گاه در رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران تحت عنوان یک گروه تروریستی شناخته نشده است.
در نهایت بعد از آغاز مذاکرات صلح آمریکا و طالبان، ایران نیز اذعان کرد که میزبان فرستادگانی از طالبان است.
در عین حال طالبان نیز سعی کرد چهره رحمانی خود را به جامعه ایران نشان دهد. ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) مصاحبه‌ای کرد و اعلام کرد «جنگ داخلی و نداشتن تجربه باعث شد که این گروه نتواند در دوره حکومت خود بر افغانستان روابط خوبی با ایران ایجاد کند. به گفته او طالبان دارد “رفتار خود را عوض می‌کند” و حالا فرق زیادی با حضیض روابط ایران و طالبان در سال ۲۰۰۰ دارد.»
با پیشروی روز افزون طالبان در خاک افغانستان در ایران نیز صداهایی در حمایت از طالبان به گوش می‌رسد. روزنامه کیهان و صدا و سیما یک صدا سیاست تطهیر چهره طالبان را از هفته‌های گذشته در پیش گرفته‌اند.
حسام رضوی، مدیرکل دفاتر خارجی خبرگزاری تسنیم در اظهارنظر بی سابقه‌ای تاریخ دشمنی با شیعه توسط طالبان را به وضوح تحریف کرد و اعلام کرد «در نبرد‌های چند روز اخیر افغانستان چیزی به نام شیعه‌کشی یا نسل‌کشی حتما اتفاق نیفتاده و نمی‌افتد. اصلا طالبان بنای آن را ندارد. داعش در افغانستان شکل گرفته و با آن اتفاق خودش را بیرون می‌دهد که ۳۱ مسافر را می‌دزدد و سر کودک ۹ ساله را می‌برد و ویدیواش را منتشر می‌کند و جنبشی در افغانستان راه می‌افتد و ۱۳ نفر از آن آدم‌ها اسیر باقی می‌ماند. کی آن اسرا را آزاد می‌کند؟ طالبان.»
روزنامه کیهان نیز در سرمقاله‌ای ادعای مشابهی را مطرح کرده و نوشت: «در این پیشروی‌ها خبری از جنایت‌های هولناک، شبیه جنایات داعش در عراق نیست. طالبان حتی اعلام کرده کاری با شیعیان این کشور هم ندارد و تا لحظه تنظیم این گزارش نیز خبری درباره جنایت این گروه علیه شیعیان افغان لااقل مخابره نشده است. طبق این گزارش‌ها خبری از قتل‌عام غیرنظامیان بی‌گناه و تخریب خانه‌ها هم نیست و آنچه هست، صرفا درگیری با نیرو‌های مسلح دولتی است.»
