اخبار بروجردتاریخویژه ها
مروری بر انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی در بروجرد/ تکرار چندباره انتخابات!
محمد گودرزی (الف، فرهیخته): در فاصله زمانی انتخابات مجلس دوم و سوم و در حالی که تمامی احزاب و گروههای به اصطلاح «ضدانقلاب» از گردونه فعالیت های سیاسی رسمی خارج شده بودند، اختلاف و شکاف میان نیروهای مذهبی درون حاکمیت جمهوری اسلامی بالا گرفت و بر اثر آن حزب جمهوری اسلامی، اصلی ترین سازمان نیروهای مذهبی ایرانِ آن روز منحل شد.
این شکاف در درون جامعه روحانیت مبارز، به انشعاب عدهای از اعضای آن و تأسیس «مجمع روحانیون مبارز» در سال ۱۳۶۶ انجامید. شکاف موجود به درون بخش های سیاسی حکومت نیز سرایت کرد و با توجه به فضای خاصی که بر کشور حاکم شده بود که بر اثر آن بسیاری از فعالان سیاسی تمایل و رغبتی به فعالیت در چهارچوب احزاب و سازمانهای سیاسی رسمی نداشتند، دو جریان یا «جناح» سیاسی «راست» و «چپ» شکل گرفتند و بازیگردان صحنه سیاسی کشور شدند.
به لحاظ تئوری، جناح چپ از اندیشة «ولایت فقیه» طرفداری می کرد و جناح راست، با طرح موضوعاتی چون «ولایت مولوی» و «ولایت ارشادی» بر محدود بودن دایره اختیارات حکومت و دولت اسلامی در دوران غیبت امام(ع) تأکید داشت. به رغم این، آنچه که دو جناح را از یکدیگر متمایز می کرد، بیشتر دیدگاه های اقتصادی آنها بود؛ جناح چپ شعارهای عدالتخواهانه و مساوات طلبانه را طرح می کرد و عملی شدن این شعارها را در ایجاد اقتصادی متمرکز و دولت محور می دانست و در مقابل، جناح راست با مشروع دانستن مالکیت خصوصی، خواستار خصوصی سازی فعالیت های اقتصادی به ویژه، قدرت گیری بخش سنتی تجار و بازاریان بود. در عرصه مسائل اجرایی کشور، جناح راست، منتقد جدی سیاست های نخست وزیر وقت، میرحسین موسوی و دولت او شناخته می شد و جناح چپ از دولت موسوی و سیاست هایش پشتیبانی می کرد.
با این حال، امام خمینی(ره) طی نامه ای که به «منشور برادری» مشهور شد، وجود هر دو جناح را برای نظام جمهوری اسلامی لازم دانست مشروط بر آن که «خود را مطلق و مبرّاى از انتقاد ندانند، در فکر حذف یا تخریب دیگران نباشند و مصلحت جناح خود را بر مصلحت انقلاب مقدم ندارند».[۱]
با این وصف، انتخابات مجلس سوم، عرصه رویارویی دو جناح چپ و راست درون حاکمیت بود. جامعه وعاظ تهران، جامعه اسلامی مهندسین، جامعه انجمن های اسلامی بازار و اصناف تهران از جمله گروه هایی بودند که از لیست جامعه روحانیت مبارز حمایت می کردند. در مقابل، جناح چپ از اتحاد مجمع روحانیون مبارز و «ائتلاف مستضعفین» تشکیل می شد که در رسانه های عمومی، خود را پیرو خط امام خمینی(ره) یا به اختصار «خط امامی» معرفی می کردند.
رژیم بعث عراق از تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۶۶ حمله به شهرها و مناطق مسکونی ایران را با زدن موشک و بمباران هوایی آغاز کرد و این حملات تا دو ساعت مانده به شروع انتخابات مرحله اول در جمعه ۱۹ فروردین ۱۳۶۷ ادامه داشت و بسیاری از شهرهای کشور مورد حملات هوایی قرار گرفت. به رغم این، روند عادی انتخابات در سراسر کشور طی شد. در این دوره تعداد ۱۹۹۹ نفر ثبت نام کردند که صلاحیت ۱۶۶۶ نفر مورد تأیید مراجع قانونی قرار گرفت و ۳۳۳ نفر (۶۶/۱۶ درصد) رد صلاحیت شدند. حدود ۱۸۰ نفر از مجموع ۲۷۰ نماینده در مرحله اول انتخابات به مجلس راه یافتند و کار انتخاب دیگر نمایندگان به مرحله دوم کشیده شد. مرحله دوم انتخابات در روز جمعه ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ مصادف با روز قدس در ۲۰ استان کشور برگزار شد. در مجموع، نزدیک به دوسوم کرسی های این دوره از مجلس را نیروهای متمایل به جناح چپ اشغال نمودند که فراکسیون اکثریت به نام «خط امام» را تشکیل دادند.
از تفاوت های مهم این دوره با دوره قبل، اختلافِ نظری بود که میان شورای نگهبان و وزارت کشور بر سر تأیید صلاحیت نامزدهای نمایندگی رخ داد. شورای نگهبان مدعی بود که بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی حق نظارت بر بررسی و تشخیص صلاحیت کاندیداها را دارد. در مقابل، وزارت کشور بر آن بود که احراز صلاحیت کاندیداها به عهده هیئت های اجرایی است و فقط کسانی که صلاحیتشان تأیید نشده در هیئت نظارت استان و یا هیئت نظارت مرکزی شورای نگهبان مطرح میشوند. در نهایت، وزارت کشور به خواسته شورای نگهبان تن داد، اما همچنان اصرار داشت که هیئت های نظارت از موضِع قانونی و بیطرفی خود خارج شده و به سمت جانبداری آشکار از جناح راست گرایش یافته اند. در مقابل، روزنامههای جناح راست، وزارت کشور و مجریان انتخابات را به طرفداری از جناح چپ متهم می کردند. پس از برگزاری مرحله اول انتخابات، شورای نگهبان، انتخابات شماری از شهرها را باطل اعلان کرد. در مرحله دوم نیز انتخابات چند شهر دیگر توسط شورای نگهبان ابطال شد. از این رو انتخاب نماینده در شماری از شهرها به انتخابات میاندوره ای کشیده شد.[۲]
انتخابات دوره سوم مجلس در بروجرد در حالی برگزار شد که تقریباً تمامی مدارس و مراکز آموزشی، ادارات دولتی و سازمانها و نهادهای عمومی شهر بر اثر بمباران هوایی رژیم بعث عراق به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمده بود و بیشتر اهالیِ شهر، در روستاهای اطراف سکونت داشتند. از این رو دامنه تبلیغات انتخاباتی نامزدهای نمایندگی به شکل شگفتآوری در روستاها متمرکز شده بود.
در این دوره از انتخابات رقابت اصلی میان شیخ هادی خاتمی، محمدتقی صابرانصاری، محمدحسن ستاری و شیخ محمدکریم مروجی در جریان بود. شیخ هادی خاتمی، فرزند شیخ حسن کمره ای از خانوادهای روحانی و سرشناس بود که خصوصاً نزد بروجردی ها به واسطه سخنرانی های آتشینی که علیه حکومت پهلوی در روزگار جوانی داشت، چهره ای شناخته شده بود.
محمدتقی صابرانصاری، شهردار پیشین اراکی بود، اما عملکردش در دوره مدیریت بر شهرداری در دید بسیاری از اهالی شهر بروجرد مقبول افتاده و از محبوبیتی نسبی برخوردار بود. او همچنین توانایی خاصی در سخنرانی داشت و با تکیه بر همین توانایی، خیلی زود توجه بسیاری را به خود جلب کرده بود. محمدحسن ستاری، فرزند روحانی خوشنام بروجردی، حاج شیخ علی ستاری بود که به واسطه موقعیت پدرش به ویژه، در مناطق روستایی شمال بروجرد موسوم به «چال گودرزی» نفوذی بسیار داشت. شیخ محمدکریم مروجی، زاده کوهدشت لرستان و از خانوادهای روحانی و اهل علم بود و در حوزه علمیة قم، به تدریس فقه و اصول اشتغال داشت. از این جمع، تنها مروجی بود که از پشتیبانی سازمانی «جناح چپ» برخوردار بود و دیگر نامزدها به شکل مستقل و منفرد وارد صحنه انتخابات شده بودند. برخلاف تصور و انتظار عمومی، صلاحیت شیخ هادی خاتمی در آخرین روزهای نزدیک به انتخابات توسط هیأت اجرایی رد شد و او از گردونه رقابت های انتخاباتی کنار گذاشته شد. به این ترتیب، رقابت اصلی میان صابرانصاری، ستاری و مروجی در جریان بود.
مرحله اول انتخابات در روز ۱۹ فروردین ۱۳۶۷ انجام گرفت و محمدتقی صابرانصاری، شهردار پیشین بروجرد، که حمایت گروه کثیری از اقشار شهری را به خود جلب کرده بود به مجلس راه یافت. اما در صحن مجلس و هنگام تصویب اعتبارنامههای نمایندگانِ منتخب، اعتبارنامه او مورد اعتراض کریم ملک آسا، نماینده پلدختر قرار گرفت و به کمیسیون تحقیق ارجاع شد. محتوای گزارش کمیسیون تحقیق که در نهمین جلسه علنی مجلس در دوم تیر ۱۳۶۷ قرائت شد بیش از آن که دلایلی مستند و محکم در رد صلاحیت این نماینده باشد، بهانه هایی می نمود که از سوی تندروهای جناح چپ و تنها با هدف حذف او ارائه شده بود. حتی روند جلسه به گونه ای پیش رفت که صابرانصاری از حق سخن گفتن در دفاع از خود منصرف شد و اعتبارنامه او با ۶۹ رأی موافق، ۵۷ رأی ممتنع و ۹۲ رأی مخالف به تصویب نرسید[۳] و او از نمایندگی مجلس کنار زده شد. به این ترتیب انتخاب نماینده بروجرد در مجلس سوم به برگزاری انتخابات میاندوره ای موکول گردید.
در جریان مبارزات انتخاباتی میان دوره ای، رقابت اصلی میان محمدکریم مروجی، نامزد مورد حمایت جناح چپ و هادی خاتمی نامزد مستقل اتفاق افتاد که پس از رد صلاحیتش در دور قبلی انتخابات توانسته بود با شکایت بردن به شورای نگهبان، صلاحیت نامزدی خود را احراز کند. سابقه رد شدن صلاحیت خاتمی توسط هیأت اجرایی در دور پیشین انتخابات، در اذهان عمومی بروجردی ها نتیجه عکس برجا گذاشته و زمینه ای برای افزایش شهرت و محبوبیت او فراهم کرده بود؛ در نتیجه انتخابات میاندوره ای هفتم آبان ۱۳۶۷ شیخ هادی خاتمی با کسب بیش از بیست هزار رأی به مجلس راه یافت. اما این بار نیز جناح اکثریت حاکم بر مجلس یعنی جناح چپ، با جلوداری شخصیت های مشهوری چون شیخ صادق خلخالی و عباس دوزدوزانی زمینه را برای رد اعتبارنامه نماینده منتخب بروجرد فراهم ساختند. در جلسه ای جنجالی و به یاد ماندنی، اعتبارنامه هادی خاتمی با ۶۶ رأی موافق، ۲۳ رأی ممتنع و ۱۰۵ رأی مخالف به تصویب نرسید و رد شد.[۴] به این ترتیب کرسی نمایندگی مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی، همچنان خالی ماند و بار دیگر سرنوشت انتخاب نماینده بروجرد به انتخابات میان دوره ای بعدی کشیده شد.
دومین دوره انتخابات میاندوره ای مجلس سوم در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۶۸ برگزار شد و در نتیجه آن، محمدکریم مروجی با کسب ۱۴هزار رأی به نمایندگی مجلس رسید. اگرچه کمترین میزان مشارکت بروجردیها در ده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در همین دوره رقم زده شد و تنها حدود ۱۸درصد از واجدین شرایط رأی دادن در انتخابات شرکت کردند، صحنه سرد رقابتهای انتخاباتِ میاندوره ای بروجرد به میدان یکه تازی جناح چپ تبدیل شده بود! این جناح که با تمام توانِ تشکیلاتی خود از نامزدی مروجی حمایت می کرد، شخصیت های مشهوری چون فخرالدین حجازی، منتخب اول تهران در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و عاتقه رجایی (همسر شهید رجایی، رئیس جمهور اسبق) را به بروجرد آورد تا در نشستهای کم رونق انتخاباتی، مردم را به رأی دادن به مروجی دعوت کنند.
در مقابل، جناح راست یکی از چهره های سرشناس خود را از بروجرد نامزد نمایندگی کرد؛ محمدرضا عباسی فرد که سابقه نمایندگی در مجلس اول و دوم را داشت به عنوان رقیب اصلی مروجی وارد کارزار انتخاباتی مجلس شده بود. در اتفاقی بی سابقه و جالب، هیچ یک از دو نامزدِ دو جناح، بروجردی نبودند و هر دو نفر زاده کوهدشت لرستان بودند! به نظر می رسد که جدای بی علاقه گی کلی بروجردیها به جریانهای سیاسی، حساسیتی که عموم بروجردی ها نسبت به افراد غیربومی داشتند و نیز انتساب عباسی فرد[۵] به جناح راست -که در آن زمان تشکیلات قدرتمند و طرفدران زیادی در بروجرد نداشت- از توجه عموم رأی دهندگان به او مانع شد و با اختلاف زیادی پس از مروجی، نفر دوم شد و از رفتن به مجلس بازماند. …
حجت الاسلام و المسلمین مروجی هم اکنون در قم به بحث و درس مشغول است
سومین دوره مجلس شورای اسلامی ۱۹/۰۱/۱۳۶۷
ردیف | نامزدها | تاریخ تولد | میزان تحصیلات | شغل | آخرین سمت اجرایی | مجموع آراء |
۱ | محمدتقی صابری انصاری | ۱۳۲۹ | لیسانس | شهردار بروجرد | ۲۴۲۲۵ | |
۲ | محمدحسن ستاری | ۱۳۳۸ | لیسانس | طلبه | ۱۲۶۰۸ | |
۳ | محمد کریم مروجی | ۱۳۲۸ | حوزوی | روحانی | ۱۲۲۵۹ | |
۴ | حجت الله زمانی | ۱۳۲۶ | حوزوی | روحانی | نماینده مجلس دوم | ۳۷۹۷ |
۵ | حمید روزبهانی | ۱۳۲۵ | دیپلم | معلم | ۲۳۴۷ | |
۶ | مجید میربیگی | ۱۳۳۵ | سیکل | کارمند | ۱۵۸۰ | |
۷ | علیحسین قاسمی وجودی | ۱۳۱۸ | دیپلم | آزاد | ۱۵۶۶ | |
۸ | حسن کره رودی | ۱۳۳۰ | لیسانس | معلم | ۱۲۸۹ | |
۹ | مهدی روزبه | ۱۳۴۰ | حوزوی | روحانی | ۵۲۱ | |
۱۰ | سید اصغر هاشمی طباطبایی | ۱۳۳۷ | دیپلم | معلم | ۴۶۷ | |
آرای باطله | ۲۵۵۴ | |||||
مجموع آرای مأخوذه | ۶۳۲۱۳ | |||||
تعداد واجدین شرایط رأی دادن | ۱۵۷۳۰۰ |
سومین دوره مجلس شورای اسلامی (میاندوره ای اول) ۰۷/۰۸/۱۳۶۷
ردیف | نامزدها | تاریخ تولد | میزان تحصیلات | شغل | آخرین سمت اجرایی | مجموع آراء |
۱ | هادی خاتمی | ۱۳۲۱ | حوزوی | روحانی | ۲۰۳۸۴ | |
۲ | محمد کریم مروجی | ۱۳۲۸ | حوزوی | روحانی | ۱۴۹۲۴ | |
۳ | محمدتقی مقیسه ای | دادستان انقلاب اسلامی بروجرد | ۲۰۳۶ | |||
۴ | محمدحسن صناعی | ۱۷۷۴ | ||||
۵ | حسن کره رودی | ۱۳۳۰ | لیسانس | معلم | ۱۵۷۳ | |
۶ | مجید میر بیگی | ۱۳۳۵ | سیکل | آزاد | ۱۵۵۶ | |
۷ | حمید روزبهانی | ۱۳۲۵ | دیپلم | معلم | ۱۱۵۹ | |
۸ | رضا چنور | ۲۸۹ | ||||
آرای باطله | ۱۱۱۱ | |||||
مجموع آرای مأخوذه | ۴۴۸۰۶ | |||||
تعداد واجدین شرایط رأی دادن | ۱۵۷۳۰۰ |
سومین دوره مجلس شورای اسلامی (میاندوره ای دوم) ۱۵/۰۲/۱۳۶۸
ردیف | نامزدها | تاریخ تولد | میزان تحصیلات | شغل | آخرین سمت اجرایی | مجموع آراء |
۱ | محمد کریم مروجی | ۱۳۲۸ | حوزوی | روحانی | ۱۴۱۱۳ | |
۲ | محمدرضا عباسیفرد | ۱۳۲۸ | حوزوی | روحانی | نمایندة مجلس دوم | ۴۰۱۹ |
۳ | مهدی مهرعلیزاده | ۱۳۳۴ | فوق لیسانس | مدرس دانشگاه | معاون دانشگاه لرستان | ۳۲۰۸ |
۴ | مصطفی اکبری یوسفوند | ۳۰۹۷ | ||||
۵ | سید مصطفی موسوی | ۲۶۳۸ | ||||
۶ | هوشنگ رحمتی | ۳۳۵ | ||||
۷ | حمید روزبهانی | ۱۳۲۵ | دیپلم | معلم | ۳۳۴ | |
۸ | حسن کرهرودی | ۱۳۳۰ | لیسانس | معلم | ۱۶۹ | |
آرای باطله | ۲۱۷ | |||||
مجموع آرای مأخوذه | ۲۸۱۳۰ | |||||
تعداد واجدین شرایط رأی دادن | ۱۵۷۳۰۰ |
[۱]– برگرفته از نامة مورخ ۱۰ آبان ۱۳۶۷ امام خمینی به علی محمد انصاری کرمانی. صحیفه نور، ج ۲۱، صص ۱۷۶ تا ۱۸۰ به نقل از سایت جامع امام خمینی(ره) به نشانی: http://emam.com/posts تاریخ بازدید: ۳۰ خرداد ۱۳۹۸
[۲]– زندی، محمدعلی، سومین دورة انتخابات مجلس شورای اسلامی، پایگاه مجازی پژوهشکده باقرالعلوم (ع) به نشانی:
http/www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=45593 تاریخ بازدید: ۹ مرداد ۱۳۹۴
[۳]– مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، جلسه نهم، ۲ تیر ۱۳۶۷ ضمیمه روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران شماره ۱۲۶۴۰
[۴]– مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، جلسه هفتادوچهارم، ۵ بهمن ۱۳۶۷ ضمیمه روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران شماره ۱۲۸۱۸
[۵]– محمدرضا عباسیفرد تولد ۱۳۲۸ کوهدشت لرستان. او دارای مدرک دکترای فقه و مبانی حقوق و تحصیلات حوزوی خارج است. همچنین پیشینة سمتهایی از جمله مشاور رئیس جمهور (هاشمی رفسنجانی)، مشاور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام(هاشمی رفسنجانی)، معاون رئیس قوه قضائیه، رئیس دیوان عدالت اداری، معاون اجرائی قوه قضائیه و عضو مجلس خبرگان رهبری را در کارنامه فعالیتهای سیاسی خود دارد.
باز هم عالی
از این قبیل تحلیل های بیطرفانه از ادوار گذشته به ندرت گیر میاد
برای من که متولد ۷۰ هستم و آون دوران رو درک نکردم غنیمتیست
جالب است واقعاً
این فشار ها دقیقاً از طرف جناحی سر زده که امام گفته بود شما عرضه ی اداره ی یک نانوایی هم ندارید! وا حتمالاً همان مجلسیست که ماجرای آن ۹۹ نفر را داشت؟!
سوالی که برایم پیش آمد این بود که “چپ” بعد از انقلاب مگر به اصلاح طلبان گفته نمیشد؟
چپ قبل از انقلاب که مشخص است. و اصطلاحی تقریباً جهانیست.