سرانجام پرداخت دیه جانباختگان فاجعه منا

روزهای بروجرد- سه سال از فاجعه غم بار منا می گذرد و پرداخت دیه جانباختگان این فاجعه به خانواده های آنان همچنان در هاله ای از ابهام به سر می برد.

به گزارش شفقنا، در ۲ مهرماه سال ۱۳۹۴ فاجعه منا منجر به جانباختگان تعداد بیشماری از حجاج کشورهای اسلامی شد، در این حادثه تلخ ایران با ۴۶۴  شهید بیشترین قربانی را داشت. پس از رخداد این فاجعه مسئولان مختلف به خانواده های شهدای منا قول پرداخت دیه در نزدیک ترین زمان ممکن را دادند؛ اما تا به امروز که سه سال از این حادثه غم انگیز می گذرد، نه تنها دیه ای به خانواده های شهدا پرداخته نشده بلکه زمان پرداخت آن همچنان مشخص نیست این در حالی است که تمامی حجاج در هنگام مناسک حج بیمه هستند و دولت عربستان موظف به پرداخت بیمه به بازماندگان قربانیان و آسیب دیدگان حج است که در اثر سهل انگاری و سوء مدیریت آل سعود جان خود را از دست داده اند.

در اردیبهشت ماه سال گذشته (۱۳۹۶) بود که سعودی ها در راستای حل و فصل مهم ترین مسأله حقوقی میان ایران و عربستان یعنی پرونده جانباختگان منا، پیشنهاد پرداخت هبه به جای دیه را مطرح کردند؛ پیشنهاد عربستان در همان زمان مخالفت ها و موافقت هایی در ایران داشت.

مخالفان پرداخت هبه به جای دیه معتقد بودند که «باید شأن و منزلت حجاج لحاظ شود، پرداخت هبه به جای دیه توهین به خانواده های شهداست. عربستان قصور و تقصیر خود در قضیه فاجعه منا را نمی پذیرد و دیه را به هبه تبدیل می کند در واقع راه را برای توجیه جنایات آینده خود باز می گذارد. اگر عربستان سعودی پرداخت دیه را می پذیرفت دیگر چنین فاجعه ای تکرار نمی شد از این رو سازمان حج و دستگاه دیپلماسی کشورمان نباید زیر بار این پیشنهاد برود» اما موافقان پذیرش پیشنهاد عربستان معتقدند بود: «پرداخت هبه بدین معناست که عربستان قصور خود در فاجعه منا را پذیرفته است. حال که عربستان پذیرفته به جای دیه، مبلغی را به عنوان هبه پرداخت کند، جمهوری اسلامی نیز باید پذیرای آن باشد چرا که عربستان نمی خواهد به لحاظ فقهی خود را قاتل در این فاجعه معرفی کند. پذیرش هبه عربستان به خانواده جانباختگان منا باعث تسهیل روابط دو کشور می شود و از آنجایی که دیپلماسی جمهوری اسلامی تقویت روابط به خصوص با کشورهای مسلمان است باید در همین مسیر حرکت کند.»

به هر ترتیب بعد از مذاکرات بسیار، دستگاه دیپلماسی و سازمان حج دریافت هبه به جای دیه از عربستان را پذیرفت و قرار شد میزان هبه دریافتی با دیه انسان کامل یکسان باشد؛ اما همچنان این مبلغ به خانواده های شهدای فاجعه منا پرداخت نشده است!

خانواده شهدای فاجعه منا در تیرماه سال گذشته(۱۳۹۶) در مقابل سازمان حج و زیارت به اعتراض پرداختند، پس از این تجمع اعتراض آمیز حجت الاسلام قاضی عسگر نماینده ولی فقیه در سازمان حج و زیارت قول داد که در حج سال گذشته یعنی سال ۱۳۹۶، تکلیف دیه و نوع و زمان پرداخت شهدای منا مشخص و به اطلاع خانواده ها رسیده شود؛ قاضی عسگر گفت: در موضوع منا روندی که ما گزارش کردیم براین اساس بود که آنها نتوانستند مناسک را مدیریت کنند و با فرض اینکه مقصر نباشند در فقه عنوان دیه قتیل زهام بدین معنا که اگر کسی در جمعیت از دنیا می رود دیه آن بر دوش بیت المال است و باید براساس آن عربستان دیه را پرداخت کند.

حج سال ۹۶ به پایان رسید و حج ۹۷ در حال انجام است، اما همچنان دیه شهدای منا به خانواده های آنان پرداخت نشده است! تا اینکه حمید محمدی، رئیس سازمان حج و زیارت نیز در خردادماه سال جاری (۱۳۹۷) اعلام کرد: در تمامی مذاکرات که با مسئولان عربستانی داشتیم موضوع منا و دیه شهدا مطرح شده است و آنها همیشه این موضوع را به زمانی دیگر موکول می کنند، نهایتاً نتیجه بر این شد که دفتر جمهوری اسلامی در سازمان ملل این موضوع را از دفتر عربستان در این سازمان پیگیری کند.

رهبر انقلاب اسلامی ایران نیز در تیرماه سال جاری در دیداری که با مسئولان حج کشور داشتند فاجعه منا در سال ۱۳۹۴ را ظلمی بزرگ خواندند و با تأکید بر لزوم پیگیری مستمر و جدی برای احقاق حق، افزودند: این مطالبه به هیچ وجه نباید فراموش شود و دستگاه های مسئول باید از راه های مختلف به ویژه مجامع بین المللی، این موضوع را پیگیری کنند تا کمیته حقیقت یابی با حضور جمهوری اسلامی تشکیل و احقاق شود زیرا در این فاجعه، تأمین ایمنی و امنیت حجاج که مهمترین وظیفه حکومت عربستان است، رعایت نشد و دیه مقتولان نیز داده نشد.

از نوع اظهارنظرهای مسئولان حج ایران نسبت به عدم پذیرش عربستان در پرداخت دیه و همچنین ارجاع دادن مساله به سازمان ملل، این احتمال می رود که همچنان پرونده دیه شهدای منا باز خواهند ماند و خانواده های آنها منتظر.

هیچ کاری نمی‌تواند داغ خانواده‌های جان‌باختگان را کم کند اما در پی این حادثه برای التیام دل حداقلی این عزیزان باید کارهایی هر چند اندک را انجام داد، پرداخت دیه می‌تواند یکی از این اقدامات باشد. مسئولان سازمان حج و زیارت کشور باید به این مهم توجه کنند که به هر ترتیب حجاج ایرانی و خانواده های آنها سه سال است که در انتظار احقاق حق طبیعی خود هستند و در انتظار گذاشتن آنها برای دریافت حقشان دور از شأن و منزلت خانواده های شهداست. شاید مسئولان حج عربستان به خصوص در شرایط فعلی که رابطه سیاسی میان ایران و عربستان در وضعیت مناسبی نیست، همچنان از پرداخت دیه شهدای ایران در منا شانه خالی کند، در این میان پیشنهاد می شود که سازمان حج و زیارت کشور مسئولیت پرداخت دیه به خانواده های جانباختگان منا را برعهده گیرد.