اخبار بروجرد
معماری و تحولات اجتماعی؛ راهی همیشگی به سوی آینده
علی حسینی* اگر نامگذاری یک روز برای گرامیداشت مقام معمار به معنای تلاش جمعی برای آشنایی، صمیمت و نزدیکی بیشتر با معماری باشد، آنگاه میتوان از دریچه ای دیگر به این مناسبت نگاه کرد.
خانه افتخارالاسلام-بروجرد
معماری ظرف و قالبی برای زندگی ماست. در این بین رابطه ای دو طرفه برقرار است که برای ادامه آن، بایستی بده بستانی همیشگی میان دو سوی ارتباط، یعنی انسان و معماری برقرار باشد. بنابراین نمی توان بدون اثر انسان بر معماری، تداوم این ارتباط را انتظار داشت. یکی از مهمترین جاهایی که می توان به سلامت این رابطه پی برد، خانه و شهر است. عدم اثرگذاری شهروندان بر محیط، به یک سویه شدن رابطه و نهایتا قطع آن می انجامد. امری که می تواند منجر به دل کندن و ترک خانه، شهر و جلای وطن شود. متارکه ای که یا بصورت فیزیکی و واقعی رخ می دهد و یا بصورت روانی و قهر با محیط. بنابراین به نظر میرسد شکلگیری این رابطه میتواند به حل یا کاهش بسیاری از مهمترین مشکلات کنونی جامعهمان کمک کند. یکی از این مسائل مهم، پدیدهی بزرگ ترک وطن و مهاجرت است.
حال جا دارد از خود بپرسیم که آیا واقعاً این رابطه دوطرفه در زندگی ما و در ارتباط با خانه و شهرمان برقرار است؟ آیا میتوانیم به همان اندازه که از خانهها و شهرمان تأثیر میپذیریم، بر آنها تأثیر بگذاریم؟ به نظر میرسد برای بسیاری از ما، پاسخ این سوال منفی است.
در برخی تعاریف از مفهوم وطن، وطن را به عنوان یک مکانی تعریف میکنند که در آن احساس اثرگذاری و مفید بودن داریم. به نظر میرسد اگر بخواهیم به ریشههای اصلی موج مهاجرتی کنونی بپردازیم، راهکاری جز بازنگری در کیفیت رابطهمان با وطن، شهر و خانه نداریم. اینکه ما محل زندگی را که با تمام ریشههایی که در آن رشد کردهایم رها کنیم، نمیتواند دلیلی معقول داشته باشد؛ مگر جستجوی مداوم برای یافتن محیطی که بتوانیم با آن رابطه دوطرفهای برقرار کرده و در آن اثرگذار باشیم.
اگر مشکل مهاجرت به ویژه مهاجرت نخبگان یکی از معضلات جدی امروز ایران است، و به طور خاص در استانهای محروم مانند لرستان و بروجرد، این مسئله بیشتر احساس میشود؛ به وضوح می بینیم که اثرگذاری بر محیط، خود میتواند یک عامل بازدارنده برای ترک وطن و مهاجرت باشد. بنابراین در این پهنه ها باید از خود پرسید که افراد جویای مهاجرت، چگونه می توانند رابطه ای دو طرفه با محیط خویش بسازند؟ چطور میتوانند اطمینان حاصل کنند که آن ها نیز بر خانه و شهر خود اثر گذارند، تقریبا به همان اندازه ای که از آن اثر می پذیرند؟ این موضوع به ویژه برای نخبگان، که با تواناییها و دانش خود، انتظار تأثیرگذاری بیشتری بر محیط دارند، اهمیتی افزون دارد.
تجارب جهانی و گاهی تجارب داخلی نشان میدهند که مسئولین، معماران و شهروندان میتوانند با استفاده از سازوکارهایی، در جهت تقویت ارتباط با محیط بکوشند. سازوکارهایی که برشمردن تفصیلی آن ها، در مجالی دیگر واجب است. در نتیجه، به طور مقدماتی و خلاصه، مسئولین باید با استفاده از بهانههای مختلف، به مشارکت شهروندان در شهر بیندیشند. معماران و طراحان شهر نیز میتوانند با ارائه پیشنهادات و اقدامات خلاقانه، این فرآیند را در خانه و شهر تسهیل کنند. همچنین، شهروندان با مطالبه از دو گروه فوق، در کنار تلاش برای از آن خود کردن خانه، محله و شهر می توانند در این جهت حرکت کنند.
بله، با علم و شناخت به این موضوع، میتوان امید داشت که روز معمار در تاریخ ۱۴۰۳ هجری شمسی گرامیداشته شده است.
خانه بروجردی ها در کاشان، نمونه ای از وطن انتخاب شده
*عضو هیات علمی معماری دانشگاه شهید چمران اهواز