گردشگری و میراث فرهنگیویژه ها
بروجرد مهد ورشو سازی ایران/ نبود مواد اولیه پاشنه آشیل مشکلات هنرمندان ورشوساز
به گزارش فارس، بروجرد با آن غنای دیرینه و کهن فرهنگی، مذهبی و طبیعی از دیرباز مهد بسیاری از هنر صنعتها بوده است که تنوع و تعدد صنایع دستی گواهی روشن بر این ادعا است.
میتوان از ورشو به عنوان اوج صنایع فلز در بروجرد یاد کرد، به طوریکه از گذشته هنرمندان چیرهدست و صاحب نامی در این شهرستان با استفاده از ورق ورشو آثار منحصر به فرد زیادی را خلق کردهاند، به طوریکه ظروف و وسایل دستسازشان جزیی لاینفک از اسباب خانهها به شمار میرفته است.
با ورود ظروف جدید صنعتی به بازار فروش به مرور صنعت ورشوسازی در بروجرد رو به افول گذاشت، از طرفی وارد نشدن ورق ورشو از کشورهای آلمان و لهستان نیز مزید بر علت شد و با گرایش مردم به خرید ظروف جایگزینی مانند استیل، بازار تقاضا برای خرید ظروف ورشو به شدت کاهش یافت.
از طرفی کهولت سن و مرگ استادکاران چیرهدست ورشوساز یکی پس از دیگری به افول هر چه بیشتر این هنر صنعت کمک کرد.
اینک و پس از گذشت سالها از آن روزهایی که صدای ساخت ظروف و وسایل ورشو سمفونی گوشنواز هر کارگاه ورشوسازی در بروجرد بود، هنرمندان این شهرستان با قلمزنی بر روی ظروف قدیمی به خلق آثار جدیدی همت گمارده و اجازه ندادهاند که این هنر صنعت به فراموشی سپرده شود.
با همه آنچه که گفته میشد، بدون اغراق میتوان از بروجرد به عنوان یکهتاز صنعت ورشو در کشور یاد کرد و آن را مهد این صنعت نامید.
حسین چوپانی اظهار کرد: اما برخی از حرفههای رایج در بروجرد بر اساس نیاز روز و بازار متقاضی تغییراتی پیدا کردهاند، اما باز هم حیات آنها باقی است.
یک کارشناس صنایع دستی گفت: در بررسی اجمالی که در سالهای گذشته انجام شده بیش از ۴۰ حرفه صنعتی و صنایع دستی در بروجرد رواج داشته که برخی از این حرف به دلیل تغییر بازار فروش و نیازشان به طور طبیعی از گردونه خارج شدهاند.
*رواج بیش از ۴۰ حرفه صنعتی در بروجرد
وی با اشاره به اینکه صنایع فلز در بین حرفههای صنایع دستی بروجرد از جایگاه معتبری برخوردارند، بیان کرد: بدون اغراق میتوان گفت که حضور فلز در شهر بروجرد از دیرباز بسیار قوی بوده است.
این کارشناس صنایع دستی عنوان کرد: اکنون نیز که خیلی از صنایع در بسیاری از نقاط کشور رنگ و بو باختهاند، باز هم بسیاری از حرفههایی مانند آهنگری و چلنگری که دیگر در برخی شهرها وجود ندارند، در بازار بروجرد رواج دارد.
*ورشوسازی؛ اوج صنایع فلز در بروجرد
چوپانی با تاکید بر اینکه صنعت ورشوسازی اوج صنایع فلز در بروجرد است، افزود: هر چند که مسگری و حرفههای دیگری مانند حکاکی و قفلسازی در این شهرستان رواج داشته، اما شهرت آن به واسطه صنعت ورشوسازی بوده، به طوریکه به گفته استادکاران در یک مقطع زمانی بیش از ۲۰۰ کارگاه ورشوسازی در این بروجرد فعال بوده است.
وی ادامه داد: به گفته هنرمندان این صنعت در زمان صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر افرادی از بین هنرمندان صنعت مسگری که با طبیعت فرمدهی فلز آشنا بودند، به روسیه اعزام و با کار ورشو آشنا میشوند.
این کارشناس صنایع دستی یادآور شد: این هنرمندان منتخب از شهرهای بروجرد، دزفول و اصفهان پس از بازگشت از روسیه در شهرهای خود شروع به کار ورشوسازی میکنند، البته به دلیل جدی شدن صنعت ورشوسازی و تعدد و تنوع تولیدات، بروجرد در این صنعت شهرت کشوری پیدا میکند.
چوپانی اظهار کرد: به گفته برخی از هنرمندان ورشوساز، دستسازهای برخی از هنرمندان بروجردی به طور مستقیم به خارج از کشور صادر و حتی در خانه بزرگان و امرای کشور از آنها استفاده میشده است.
وی عنوان کرد: در مقطع زمانی استیل به عنوان یک فلز رقیب وارد بازار شده و جای ورشو را میگیرد، با توجه به اینکه این فلز بسیار سادهتر فرم گرفته و قیمت آن ارزانتر تمام میشده است، به مرور زمان عملا استیل به عنوان یک شی کاربردی جایگزین ورشو میشود.
*نبود مواد اولیه؛ پاشنه آشیل مشکلات هنرمندان ورشو ساز
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد گفت: با ورود ظروف جایگزین به مرور زمان هنر ورشوسازی در بروجرد کمرنگ شده و رو به افول رفت.
حجتاله یارمحمدی اظهار کرد: در گذشته ورق ورشو از کشورهای از آلمان یا لهستان وارد کشور میشده اما هم اکنون دیگر وارد نمیشود، چرا که ارسال ورق ورشو برای موارد جزیی تقاضا برای تولیدکننده مقرون به صرفه نبوده و ارزش اقتصادی برای مبادله ندارد.
وی بازار خرید و تقاضا برای خرید را اصلی‌ترین انگیزه برای خلق آثار هنری بیشتر توسط هنرمندان دانست و بیان کرد: اما موضوع اینجا است که ورق ورشو دیگر وارد کشور نمیشود و به این ترتیب نبود مواد اولیه پاشنه آشیل مشکلات هنرمندان ورشوساز است که موجب شده این هنر نتواند، مانند گذشته جان بگیرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد خاطر نشان کرد: قرار گرفتن دو موضوع در کنار یکدیگر یعنی نبود مواد اولیه و تقاضا از یک سو و و استادکارانی که از گردونه کار خارج شدند و افرادی هم نبودند که همچون آنان کار را بلد باشند، موجب ایجاد روند افولی در هنر صنعت ورشو شد.
یارمحمدی عنوان کرد: به این ترتیب در سال های اخیر و به دلیل وجود وسایل فراوانی که طی سالیان طولانی توسط استادکارانورشوساز بروجردی خلق شده است، ورشوسازهای قدیمی و هنرمندان قلمزن با اصلاح و بازسازی اشیا و یا ساخت اشیای جدیدساز از ظروف قدیمی اجازه ندادهاند که این هنر به فراموشی کامل سپرده شود.
* احیای ظروف قدیمی به دست هنرمندان قلمزن
وی تاکید کرد: بنابراین اگر چه امروزه ورشوسازی در بروجرد نسبت به گذشته خود بسیار کم رنگ شده است، اما چند استادکار این شهرستان با همان شیوه و روش کار ساخت اشیا را از ورشو یا ورق برنج انجام میدهند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد ادامه داد: امروزه با قلمزنی روی اشیای ورشو قدیمی که به وفور وجود داشته و از پستوهای خانهها بیرون آمدهاند، هنرمندان بروجردی با خلق آثار هنرمندانه تلفیقی از صنعت و هنر دستی را ایجاد میکنند.
وی با تاکید بر اینکه امروزه استفاده از ظروف ورشو عمدتا جنبه تزیینی به خود گرفته است، تصریح کرد: به دلیل پیشینه کهن این هنر صنعت در بروجرد و بازپیرایی ظروف ورشو قدیمی توسط هنرمندان قلمزن، میتوان گفت که این شهرستان همچنان در صنعت ورشو در کشور یکهتاز است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد تصریح کرد: با همه آنچه که گفته شد، در سالهای اخیر و به دنبال افزایش استقبال گردشگران و مسافران نوروزی برای حضور در بروجرد بازار فروش هنرمندان قلمزن ورشو کمی جان گرفته است.
یارمحمدی اظهار کرد: علاوه بر بالا رفتن تقاضا برای خرید ظروف ورشو به دنبال با افزایش حضور گردشگران در بروجرد، بسیاری از سفارشهای هدایا در استان لرستان از این ظروف است و از طرفی هنرمندان قلمزن سفارشهایی از دیگر استانهای کشور دارند.
*بروجرد؛ مهد هنر ورشو در دنیا
یک هنرمند ورشوساز در بروجرد گفت: در گذشته استادکاران ورشوساز زیادی مانند رضا رئوفیان، محمدی، پورمهدی، بادآور و موسوی در این شهرستان مشغول به فعالیت بودهاند.
حسین رئوفیان که ۳۵ سال است پیشینه پدری را در پیش گرفته است، اظهار کرد: بروجرد را میتوان مهد هنر ورشو در دنیا دانست، چرا که در هیچ کجای دنیا به این اندازه وسایل و ظروف با استفاده از ورق ورشو با دست ساخته نشده است.
وی عنوان کرد: در سالهای گذشته وسایل زیادی مانند سماور، منقل، سینی، پارچ، قوری و چای‌دان توسط هنرمندان ورشوساز ساخته شده و در هر خانهای مورد استفاده قرار میگرفتند.
این هنرمند بروجردی بیان کرد: در روزگار رونق ورشو خبری از ظروف و لوازم امروزی نبود، اما با روی کار آمدن وسایل جدید دیگر ساخت ظروف ورشو برای هنرمندان مقرون به صرفه نبود و اینگونه این هنر صنعت به مرور رونقش را از دست داد.
رئوفیان ادامه داد: به دلیل وارد نشدن ورق ورشو به کشور هم اکنون هنرمندان با پرداخت ظروف قدیمی، از آنها اشیای زینتی و گاه کاربردی مانند سینی و شیرینیخوری میسازند.
وی تاکید کرد: علاوه بر گردشگران و مسافران نوروزی، برخی شهروندان بروجردی نیز با خرید ظروف ورشو از آنها برای تزیین خانههای خود استفاده میکنند.
این هنرمند بروجردی که برای زنده نگهداشتن هنر خانوادگیاش همچنان در این حرفه مشغول به کار است، تصریح کرد: ورشو میراث فرهنگی بروجرد است، بنابراین نباید اجازه داد که به میرایی رسیده و فراموش شود.
………………
گزارش از مژگان شمس
