گردشگری و میراث فرهنگیویژه ها
غوغای هنر و پژواک تاریخ در شاهکاری به نام خانه افتخارالاسلام
به گزارش خبرگزاری فارس از بروجرد، با وجود تعدد و تنوع بناهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی اغراق نیست اگر بروجرد را کلکسیونی از آثار فاخر و گاه بینظیر بخوانیم.
وجود آثار ارزشمند تاریخی مانند خانهها، مساجد، بقاع متبرکه، حمامها و سراهای قدیمی و تاریخی که بسیاری از آنها در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده و بعضیها در نوع خود در ایران کم مثال و یا شاید بتوان گفت بیمثال هستند، گواه این ادعا است.
گستره پهناور ۲۸۰ هکتاری بافت تاریخی شهر بروجرد مهرورزانه این دردانههای تاریخی را در آغوش کشیده است، تا همچون مادری مهربان میراث ماندگار این شهر و دیار را برای آیندگانش به یادگار بگذارد.
نمایش معماری اسلامی ایرانی با همراهی طرحهای اسلیمی و اسلامی با آن رنگهای گرم و زندگیبخش و درب و پنجرههای چوبی هفت رنگ ذوق هنری خالق این آثار را به رخ کشیده و هر بینندهای را به وجد میآورد.
خانه تاریخی افتخارالاسلام یکی از اجزای این بافت تاریخی است که خود حرفهای زیادی برای گفتن دارد، بنایی که در پس ساخت هر گوشه از آن فلسفهای خوابیده است.
بنایی عظیم و سترگ که از دوران قاجار تا به امروز مقاوم همچون سرو ایستاده و گذر زمانه و گرد روزگار نتوانسته آن را از پای درنیاورد.
وجود تالار هفت دری، پس تالار، شبستانها و حوضخانه از مهمترین فضاهای این بنا است، خانههای که در آن برای پذیرایی از میهمانان و مراجعهکنندگان، زندگی اهل خانه و خدمه سه بخش بیرونی، اندرون و حیات خلوت تعریف و تعبیه شده است.
قرار داشتن بزرگترین سماور زغالی دستساز جهان ساخته شده از ورق برنج با وزن تقریبی ۲ تن در دل این مجموعه بر غنا و ارزش آن افزوده است.
اگر چه خانه افتخارالاسلام طباطبایی یکی از بناهایی است که در ایام مختلف سال از جمله عید نوروز پذیرای گردشگران و میهمانان است، اما استفاده از آن به عنوان موزه تاثیر زیادی بر افزایش میزان بازدیدها از آن دارد.
خانه افتخارالاسلام؛ قطعهای از بافت گرانبهای تاریخی بروجرد
یک کارشناس میراث فرهنگی میگوید: خانه تاریخی افختارالاسلام طباطبایی یکی از عناصر ارزشمند مسکونی مجموعه فرهنگی-تاریخی طباطباییها است که این مجموعه خود قطعهای از بافت ۲۸۰ هکتاری شهر تاریخی بروجرد به شمار میرود.
محمد مهدی گودرزی میافزاید: بافت گسترده تاریخی بروجرد به دلیل داشتن عناصر تاریخی ارزشمند جایگاه ویژهای دارد، به عبارت بهتر این مجموعه متشکل از خانهها، مسجد، حمام، آب انبار و مقبره تاریخی است.
وی اظهار میکند: خانه تاریخی افتخارالاسلام طباطبایی یکی از اجرا و عناصر این مجموعه است که با خانههای تاریخی حاج آقا کمال و مغیثالاسلام فصل مشترک دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه میدهد: خانه افتخارالاسلام طباطبایی دارای سه بخش بیرونی، اندرون و حیات خلوت است، همچنین تالار هفت دری، پس تالار و اتاقهای پیرامونی اصلیترین بخش موجود این خانه تاریخی را شامل میشوند.
گودرزی اضافه میکند: فضاهای قابل تعریف خانه افتخارالاسلام طباطبایی شامل تالار هفت دری، پس تالار، شبستانها، حوضخانه، مطبخ، حمام و دیگر فضاهایی که مربوط به خدمه است.
وی میگوید: داشتن حمام اختصاصی یکی از اجرای این خانه است که تقریبا در بین خانههای تاریخی بروجرد عمومیت داشته اما شاید در کشور دیده شود که خانه تاریخی حمام اختصاصی داشته باشد.
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه تاکید میکند: الگوی خانه تاریخی افتخارالاسلام در چند خانه با کمی تفاوت دیده شده که شاید دلیل آن نزدیکی زمان ساخت آنها باشد.
گودرزی اضافه میکند: به طور مثال برخی از ویژگیهای خانه افتخارالاسلام در خانههای مغیثالاسلام، صدرزاده و احمدی دیده میشود، به عبارت بهتر این خانه در عین حال که بسیار با ظرافت و استادانه طراحی شده، بخشهایی از ویژگیهای آن هر بار در برخی خانهها دیده شده است.
وی تصریح میکند: بر اساس شواهد و قرائن این خانه مربوط به دوران قاجار است، اما در مرمتهای انجام شده و حین کشف به لایههایی دست یافتهایم که نشان میدهد، خانه پیش از وضعیت کنونی با شکل و فرم دیگری موجودیت داشته که البته مشخص نیست آن خانه مربوط به چه دورهای بوده است.
این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به اینکه خانه افتخارالاسلام فصل مشترک بین سه خانه تاریخی است، بیان میکند: تالار اصلی فضای اصلی این بنای فاخر را تشکیل میدهد و تزئینات چوب، کاشی و تلفیقی از این دو در این خانه زیاد دیده میشود.
گودرزی عنوان میکند: این خانه با وجود تغییراتی که در گذشته داشته آنگونه که باید ماهیت خود را از دست نداده، البته بخشی از آن نیز بازپیرایی و باز زندهسازی شده است.
وی اظهار میکند: مالکان اصلی در سالهای نخست پیروزی انقلاب قسمت بیرونی این بنا را که هم اکنون اداره میراث فرهنگی بروجرد در آن مستقر است، تخریب و بازسازی کردهاند.
این کارشناس میراث فرهنگی توضیح میدهد: البته خوشبختانه در بازسازی نگاه این بوده که رد تاریخ و ماهیت این اثر حفظ شود.
گودرزی ادامه میدهد: با توجه به اینکه در گذشته افرادی مانند افتخارالاسلام در مرکز توجه مردم قرار داشتهاند و تردد در خانههای آنها زیاد بوده است، معمولا خانهها فضای بیرونی که از نظر تزئینات هم زیباترین قسمت خانه به شمار میرفته مربوط به مهمانان خانه بوده است.
وی میافزاید: اختصاص زیباترین قسمت خانه برای پذیرایی از مهمانان نشان از مهماننوازی مردم بروجرد دارد.
این کارشناس با اشاره به اینکه خانواده در قسمت اندرون زندگی میکردهاند، میگوید: قسمت خلوت دو کاربردی بوده و علاوه بر اینکه خدمه خانه معمولا در آن بخش زندگی میکردهاند، صاحب خانه نیز گاه برای استراحت و دور بودن از منظر مردم دور بوده در اتاقهای حیات خلوت اسکان پیدا میکرده است.
اثری فاخر که تبدیل آن به موزه بر ابهتش میافزاید
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد میگوید: خانه تاریخی افتخارالاسلام با مساحتی حدود ۲ هزار متر مربع در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
حجتالله یارمحمدی در خصوص نیازهای مرمتی این بنا اظهار میکند: همه بناهای دارای ارزش تاریخی عمدتا نیاز مرمتی دارند، اما این نیاز در خانهها بیشتر است.
وی با اشاره به اینکه مرمت روندی مستمر و نه یک باره است، ادامه میدهد: اگر چه نیازهای مرمتی زیادی از خانه افتخارالاسلام طباطبایی مرتفع شده، اما این بنا هنوز هم نیازهای مرمتی دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد خاطر نشان میکند: تکمیل درب و پنجرههای چوبی و تزئین سقف مهمترین اقدامات مرمتی مورد نیاز برای بنای افتخارالاسلام است.
یارمحمدی در خصوص تعریف کاربری جدید برای این بنای فاخر و تاریخی میگوید: در مقطعی این بنا به عنوان موزه مفاخر بروجرد پیشنهاد شد و بهرهبرداری از آن با این عنوان یا موزهای با عنوان دیگر جزو قطعیات است.
وی در خصوص تاثیر کاربری جدید در درآمدزایی برای این اثر فاخر تاریخی اظهار میکند: نگاه دولت نگاه درآمدزایی نیست، اما تعریف کاربری برای این بناها در کنار جنبههای دیگر میتواند بخشی از هزینههای حفظ و نگهداری این آثار را تامین کند.
رئیس اداره میراث فرهنگی بروجرد تاکید میکند: بدون شک تبدیل این خانه تاریخی به یک فضای فرهنگی نقش بسیار موثری را در بالا بردن آمار بازدیدها از بنا دارد، اگر چه خانه افتخارالاسلام در ایام مختلف سال از جمله عید نوروز یکی از بناهایی است که بیشترین بازدیدها را دارد.
یارمحمدی از افزایش چند برابری آمار بازدید گردشگران از بناهای تاریخی مانند خانه افتخارالاسلام طباطبایی در مقایسه با سالهای گذشته خبر و ادامه میدهد: قطعا بازدید گردشگران از این بنا رو به افزایش است.
گزارش از مژگان شمس