اخبار ایراناخبار بروجرد
نقشه کامل “خطر زلزله در مناطق مختلف کشور” منتشر شد/ بروجرد جز ۳۵ شهر با “خطر بسیار زیاد”
روزهای بروجرد- مفهوم قرارگیری ۳۵ شهر روی نوار «خطر نسبی بسیار زیاد» چیست؟
نسخه کامل «نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله در ایران»، با هدف تقویت آگاهی عمومی از میزان تهدید لرزهای در مناطق مختلف کشور، منتشر شد.
گزارش «دنیایاقتصاد» از جزئیات این نقشه که توسط یک کارگروه مرکب از ۹ زلزلهشناس و متخصص علوم زمین تهیه شده، حاکی است: در «نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله»، میزان خطر ناشی از زمینلرزههای آتی در نقاط مختلف کشور، بر حسب تعداد و ویژگی گسلها و همچنین سوابق لرزهای هر منطقه، در قالب ۴ رنگ به نمایش در آمده است بهطوریکه شهرهای ۳۱ استان با توزیع روی ۴ پهنه خطر لرزهای، در این نقشه جانمایی شدهاند.
نقشه جغرافیای استانی خطر زمینلرزه، به زبان ساده، ابعاد تهدید بالقوه ناشی از فعالیت گسلهای ایران در هر نقطه از کشور را با شاخص«شتاب ناشی از زلزله» بیان میکند. زمینلرزهها بر حسب شدت و همچنین فاصله لغزندگی گسل تا سطح زمین، دارای شتابهای متفاوتی هستند بهطوریکه نیروی مخرب ناشی از زلزله به ساختمانها از ترکیب جرم سازه و شتاب بهوجود آمده، حاصل و بر سازه اعمال میشود. بنابراین شتاب بیشتر، باعث تخریب بیشتر میشود اما مشروط به رعایت یک اصل از سوی طراحان ساختمانی و سازندهها، نیروی مخرب، قابلکنترل و کاهش است.
مطابق رنگهای هر پهنه به نمایش گذاشته شده در نقشه، میزان خطر نسبی زلزله به ۴ سطح «بسیار زیاد»، «زیاد»، «متوسط» و «کم» طبقهبندی شده و وضعیت هر شهر به لحاظ قرارگیری در یکی از این سطوح، با رنگبندی خطر مشخص شده است. میزان خطر در این ۴ سطح به ترتیب از بیشترین به کمترین با رنگهای قرمز، نارنجی، زرد پررنگ و زردکمرنگ معین شده است. محتوای این نقشه نشان میدهد: بیش از دوسوم از مساحت کشور با خطر نسبی بسیار زیاد یا زیاد ناشی از زمین لرزه مواجه است. پهنه لرزهای مربوط به خطر نسبی «بسیار زیاد»، ۳۵ شهر از دستکم ۴ استان مهم کشور را فرا گرفته است که «تهران» نیز روی نوار شمالی این پهنه قرار دارد.
علی بیتاللهی، عضو کارگروه تهیهکننده «نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله»، در اینباره به «دنیایاقتصاد» اعلام کرد: مفهوم قرارگیری ۳۵ شهر روی نوار لرزهای دارای «خطر نسبی بسیار زیاد» قطعا به معنی عدم قابلیت سکونت در این مناطق نیست بلکه هشداری به مدیران شهری و مجموعه دولت از بابت مقاومسازی ساختمانهای فعلی و جدی گرفته شدن خطوط قرمز مربوط به آییننامه ۲۸۰۰ در ساختوسازهای جدید است.
این زلزلهشناس با تاکید بر اینکه نسخه جدید از «نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله در ایران» در پی ویرایش چهارم آییننامه ۲۸۰۰ (آییننامه مربوط به نحوه طراحی ساختمان بهمنظور ایمنی در برابر زلزله) تهیه شده است، گفت: طراحان و سازندهها در شهرهای مختلف بر حسب شتاب قابل انتظار ناشی از زلزله احتمالی در ۴ پهنه خطر، لازم است به گونهای در ساخت وسازهای جدید اقدام کنند که تا حد امکان از مصالح ساختمانی سبک و اتصالات توصیه شده، استفاده شود.
عضو هیاتعلمی مرکز تحقیقات مسکن تصریح کرد: محتوای «نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله در ایران» و همچنین آییننامه ۲۸۰۰، یک حکم حقوقی الزامآور برای مجموعه مهندسان ساختمانی است و بهخصوص سازندهها و مهندسان ناظر باید نسبت به بندبند این ضوابط لرزهای، پایبند و در اجرا، حساس باشند.
بر این اساس، در شهرهایی که روی نوار خطر نسبی بسیار زیاد به لحاظ شتاب ناشی از زمینلرزه احتمالی قرار دارند، ساخت و سازها در حریم گسلها برای گروهی از کاربریهای شهری باید محدود یا متوقف شود و در سایر نقاط این شهرها تیر و ستونهای قوی و مستحکم در سازه اصلی و مصالح سبک در کل پروژه استفاده شود. در این صورت، نیروی مخرب ناشی از زلزله حتی در شتاب بالای زمینلرزه، قابلکنترل و کاهش میتواند باشد.
علی بیتاللهی در تحلیلی به سفارش «دنیایاقتصاد»، اهمیت این نقشه و همچنین جغرافیای استانی خطر زلزله را توضیح داده که به شرح زیر است.
بر اساس روشهای آماری و احتمالاتی، خطر زلزله را میتوان در یک گستره معین (محدوده شهری، استانی یا کشور)، پهنهبندی کرده و بهصورت نقشه پهنهبندی خطر نسبی زلزله ارائه کرد. در زلزلهشناسی مهندسی و مهندسی زلزله، این پهنهبندی، به روش احتمالاتی انجام میپذیرد و زونبندی خطر زلزله بهازای دوره بازگشت رخداد زلزلهها صورت میپذیرد. برای ساختمانهای مسکونی این دوره بازگشت را معمولا ۴۷۵ سال درنظر میگیرند که معادل احتمال وقوع ۱۰ درصد یا بیشتر از آن در ۵۰ سال است (۵۰ سال را بهعنوان عمر مفید یک ساختمان معمولی مسکونی فرض کردهایم).
زونهای مختلفی در پهنهبندی خطر زلزله برای یک ناحیه معین، مانند سرزمین کشورها، از هم جدا میشود. بهعنوان مثال در نقشه پهنهبندی خطر زلزله ایران، چهار زون با خطر نسبی متفاوت وجود دارد و در سایر کشورها نیز کمابیش نظیر کشور ایرانپهنهبندی خطر زلزله صورت میگیرد.
نکته مهم در پهنهبندی خطر زلزله ایناست که پهنههای خطر زلزله بر اساس میزان شتاب زلزله از هم تفکیک پیدا میکنند و این امر اهمیت شتاب زلزله و ایستگاههای شتابنگاری را روشن میسازد. شتاب از آن نظر مهم است که اگر در یک گستره، توزیعی از مقادیر شتاب را داشته باشیم، با معلوم بودن جرم ساختمانهای موردنظر، نیروی وارد بر ساختمان قابلمحاسبه خواهد بود.
رابطه محاسبه نیروی زلزله مورد نظر بر یک ساختمان هرچند با شکلی متفاوت ولی بهطور کلی مشابه رابطه معروف نیروی اعمالی بر یک جرم بر اساس قانون دوم نیوتن است که از حاصل ضرب شتاب و جرم، نیروی حاصل بهدست میآید.
در آخرین ویرایش آییننامه ۲۸۰۰ نقشه پهنهبندی خطر زلزله بهصورت جزء لاینفک آییننامه توسط زیر کمیته پهنهبندی خطر زلزله به سرپرستی مرحوم مهندس معینفر تهیه شد. در این نقشه کل سرزمین ایران به چهار زون با درجات خطر متفاوت تقسیمبندی شد. زونهای با خطر کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد، پهنههای چهارگانه در نقشه پهنهبندی خطر زلزله ایران هستند. زون با خطر بسیار زیاد با مقدار شتاب ۳۵/ ۰ g جدا میشود. زون با خطر متوسط و پایین بهترتیب با مقادیر ۳/ ۰، ۲۵/ ۰ و ۲/ ۰ g از همدیگر تفکیک مییابند.
نوار با خطر بسیار بالا شرق دامغان تا شمالغرب کشور کشیده شده و دربر گیرنده شهرهایی مانند دامغان، شهمیرزاد، دماوند، تهران، کرج، قزوین، رودبار، منجیل، میانه، بستانآباد، تبریز، خوی، سلماس، ماکو و کلیساکندی است. این زون با خطر بسیار زیاد زلزله همچنین بهصورت نواری با راستای شمالغرب به جنوبشرق در غرب کشور گستردگی داشته و شهرهایی مانند پیرانشهر، سردشت، نهاوند، بروجرد، دورود و ناغان را دربر میگیرد. در ناحیه ایران مرکز و سمت شرقی کشور، پهنه با خطر بسیار زیاد، از طبس تا نایبند و گلباف به سمت جنوب و با چرخشی به سمت شمال غرب، شهرهایی مانند ماهان، کرمان، زرند و کوهبنان را شامل میشود. همچنین در شرق این ناحیه زون با خطر بسیار زیاد، شهرهایی مانند قائن و فردوس را نیز در خود جای داده است.در شمالشرقی کشور و در گستره استان خراسانشمالی، شهرهای قوچان، فاروج، سبزوار و باجگیران نیز در پهنه با خطر بسیار زیاد زلزله قرار گرفتهاند.
همانطور که در نقشه پهنهبندی خطر زلزله مشاهده میشود بیشتر قسمتهای خاک ایران در پهنه با خطر نسبی زیاد زلزله قرار میگیرد ولی مسلما، مهمترین زون لرزهای ایران، پهنه با خطر بسیار زیاد واصل بین تهران و تبریز است که جمعیت بسیار بالایی در آن قرار میگیرند. بر اساس سطح مساحت استانی و میزان خطر بالای زلزله، استان تهران، البرز و کرج پهنه با خطر بسیار زیاد و زیاد بیشتری را نسبت به مساحت کل استان در مقایسه با سایر استانها دارند.
درجه بندی خطر نسبی زلزله شهرها و نقاط مهم ایران